Kolejny raz przeżywamy dzień pamięci Żołnierzy Wyklętych. Dla nas jest to okazja, aby przypomnieć o bohaterach podziemia niepodległościowego w pierwszych latach utrwalania komunistycznej władzy na terenie Polski. Tym razem jednak spróbujemy przyjrzeć się ich losom z perspektywy ich wrogów – żołnierzy KBW, funkcjonariuszy UB, MO oraz ORMO, którzy przyczynili się do zainstalowania sowieckiego reżimu. Jest to dla nas szczególnie interesujące, ponieważ dotyczy okolic Żywiecczyzny i powiatu żywieckiego. Nazwiska mogą być uzupełnieniem wiedzy o żołnierzach formacji niepodległościowych pochodzącej z popularnych i naukowych publikacji. Występują m. in. w książce dr. Tomasza Greniucha „Chrystus za nas my za Chrystusa”, choć część informacji różni się na poziomie detali.
Dokumenty, do których dotarła redakcja pochodzą z akt osobowych Czesława Stanika, który starał się o uzyskanie dodatku kombatanckiego do emerytury. Jego wysiłki wsparli Krzak Władysław, Bąk Jan, Święszek Władysław (pisownia oryginalna) zeznając przed komisją WUSW w Bielsku Białej. Osoby te nie są anonimowe.
Wspomina o nich Hieronim Woźniak w książce „Życiorysy na Żywiecczyźnie pisane”. Wydarzenia opisywane w zeznaniach zostały jednak w zdecydowanej większości pominięte.
Pierwszym z dokumentów jest zaświadczenie wydane przez WUSW w Bielsku Białej.
„… na podstawie zeznań świadków Bąk Jana, Święszek Władysława, Krzaka Władysława wynika, że obywatel Stanik Czesław przyjęty został na członka ORMO przy posterunku MO w Ślemieniu na początku 1948 roku i pełnił służbę do 30 czerwca 1953 roku oraz brał udział, wraz z funkcjonariuszami MO, SB i żołnierzami KBW w walkach z bronią w ręku przeciwko bandzie Burza i innym w rejonie służbowym posterunku MO Ślemień. Zaświadczenie wydaje się na prośbę zainteresowanego celem przedłożenia władzom ZBOWiD-u.”
„… Pismem z dnia 31 lipca 1984 roku zwrócił się (Czesław Stanik) do szefa WSW w Bielsku-Białej z prośbą o wydanie zaświadczenia o udziale w walce ze zbrojnym podziemiem w szeregach ORMO w latach 1948 – 1953. Obywatel Stanik Czesław (…) poinformował, iż do organizacji ORMO przyjęty został początkiem 1948 roku, służbę członka ORMO pełnił w posterunku MO Ślemieniu do sierpnia 1953 roku, to jest do chwili wyjazdu do Centralnej szkoły ZMP w Warszawie. Z uwagi na to, że aktywnie uczestniczył w kampanii wyborczej do sejmu w 1947 roku rozklejając z afisze i ulotki i że znany był ze swojej postawy miejscowym działaczom PPR oraz ze względu na dobry rozwój fizyczny, nie mając jeszcze ukończonych w pełni 18 lat został przyjęty do ORMO. Po przejściu szkolenia politycznego i obchodzenia się z bronią brał bezpośredni udział we wszystkich akcjach i służbach prowadzonych przez posterunek KPMO na terenie byłego powiatu żywieckiego. W 1949 roku został powołany na dowódcę plutonu ORMO w Ślemieniu którą to funkcję pełnił do 1953 roku. Udział jego w walce zbrojnej z reakcyjnym podziemiem polegał na tym, że jako członek ORMO i dowódca plutonu w Ślemieniu brał bezpośredni udział z bronią w ręku w zwalczaniu resztek grasujących w okolicy reakcyjnych Band i dezerterów z wojska. Brał udział szczególnie w walce z resztkami bandy Burzy na których wspólnie z funkcjonariuszami MO, UB, KBW organizowali zasadzki i obławy oraz pościgi. Brał też udział w likwidacji groźnego przestępcy Ormańca oraz wielu dezerterów posiadających broń, uczestniczył też w walce z reakcyjnym podziemiem gospodarczym szczególnie, w walce ze spekulacją, okradaniem ziem odzyskanych, bimbrownictwem i nielegalnym garbunkiem. Powyższe okoliczności mogą poświadczyć obywatele Bąk Jan będący wówczas zastępcą komendanta posterunku MO w Ślemieniu, Święszek Władysław, będący od 1946 roku funkcjonariuszem posterunku MO w Ślemieniu oraz krzak Władysław ówczesny działacz PPR i ORMO. Obywatel Stanik Czesław jest członkiem PZPR od 1951 roku odznaczony krzyżem kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski złotym i srebrnym krzyżem zasługi medalem 30-lecia Polski Ludowej brązowym i srebrnym medalem Za Zasługi dla obronności kraju brązową odznaką Za Zasługi dla Obrony Cywilnej, odznaką Za Zasługi dla Województwa Bielskiego i innymi.
Do prośby obywatel dołączył:
1) zaświadczenie sekretarza Komitetu Miejskiego PZPR w Żywcu z dnia 25 sierpnia 1984 roku stwierdzające, że w aktach partyjnych towarzysza Czesława Stanika założonych w 1951 roku figurują zapisy świadczące o przynależności wyżej wymienionego do ORMO to jest
a) W opinii rekomendującego towarzysza Bąka stwierdzono iż towarzysz Czesław Stanik jest członkiem ORMO
b) w ankiecie rejestracyjnej znajduje się zapis, iż należał on w latach 1948- 1953 do ORMO
2) zaświadczenie komendanta rejonowego ORMO w Żywcu z dnia 24 sierpnia 1984 roku stwierdzające: w książce „książka do rejestracji legitymacji ORMO w powiecie żywieckim”, założonej dnia 12 marca 1953 roku na stronie 2 w pozycji 12 figuruje zapis: Ślemień data wydania 12 marca 1953 roku dla kogo wydano: Stanik Czesław numer do danej legitymacji: 087 422, dowód odbioru z dnia 9 maja 1953 roku, data przedłużenia 30 czerwca 1953 roku
Zeznania świadków:
1) obywatel Bąk Jan syn Józefa, (…) zeznał:
W organach MO służyłem od 15 marca 1945 roku do 31 grudnia w 1950 roku cały czas na posterunku MO Ślemień, gdzie byłem zastępcą komendanta jednostki z racji służby w MO na tym terenie oraz zamieszkania w Ślemieniu znam bardzo dobrze obywatela Czesława Stanika, mieszkańca wówczas Ślemienia, był on wtedy członkiem MO. Na tym terenie przy posterunku MO Ślemień wymieniony wstąpił do ORMO z początkiem 1948 roku i należał do tej organizacji, w czasie, kiedy ja zostałem już zwolniony. Pracowałem później na innym stanowisku w Ślemieniu i pamiętam, że obywatel Stanik należał do ORMO jeszcze w 1953 roku. Jako członek ORMO wraz z nami funkcjonariuszami MO, SB i żołnierzami KBW, brał udział w walkach z bronią w ręku przeciwko bandzie Burzy i innym. Jestem członkiem ZBoWiD, kombatantem z racji utrwalania władzy ludowej.
Świadek sprawdzony został w wydziale C tutejszego WUSW, akta nr 63 po wyzwoleniu zamieszkał w Ślemieniu, przyjęty został do MO dnia 27 marca 1945 roku, w dniu 20 marca 1946 roku mianowany zastępcą komendanta posterunku MO Ślemieniu, w dniu 30 czerwca zwolniony ze stanowiska milicjanta na posterunku MO Ślemień na własną prośbę. Ze stanowiska zastępcy komendanta do spraw politycznych i wychowawczych wywiązywał się sumiennie był jednym z najlepszych zastępców.
2) obywatel Święszek Władysław (…) zeznał:
jestem rencistą MO, w organach MO służyłem od dnia 26 lutego 1945 roku. Jesienią 1946 roku zostałem przeniesiony z WUSW Kraków do posterunku MO Ślemień, komendantem tej jednostki był obywatel Antoni Greń a jego zastępcą obywatel Jan Bąk. z powodu złego stanu zdrowia zostałem zwolniony z MO z dniem 31 stycznia 1952 roku służąc tam poznałem obywatela Czesława Stanika, mieszkańca Ślemienia, który wstąpił w szeregi ORMO początkiem 1948 roku do jednostki przy posterunku MO Ślemieniu i należał ORMO jeszcze w czasie, kiedy ja się zwalniałem. Stwierdzam, że Czesław Stanik wspólnie z funkcjonariuszami MO, SB i żołnierzami KBW brał udział z bronią w ręku w likwidacji bandy zbrojnej reakcyjnego podziemia pod dowództwem Burzy, która grasowała w rejonie służbowym posterunku MO Ślemień. Jestem członkiem ZBoWiD, z tytułu mojej służby w MO i posiadam legitymację kombatancką.
Sierżant rezerwy Święszek Władysław figuruje w materiałach archiwalnych wydziału C tutejszego WUSW, przyjęty do MO z dniem 1 marca 1945 roku do baonu operacyjnego MO w Krakowie, z dniem 22 Listopada 1946 roku został przeniesiony do pracy w KPMO Żywiec na stanowisko milicjanta posterunku MO Ślemień, od dnia 15 listopada 1948 roku pracował w posterunku MO Gilowice a następnie od dnia 1 sierpnia 1950 roku posterunku MO Stryszawa w byłym KPMO Żywiec, z dniem 31 stycznia 1952 roku został zwolniony z MO na własną prośbę, należał do AK ujawnił się.
3) obywatel Krzak Władysław (…) zeznał:
Z racji mojego zamieszkania na terenie byłej Gminy Ślemień to jest w miejscowości Kocoń wstąpiłem do ORMO w 1947 roku, przy posterunku MO w ślemieniu, gdzie zostałem wybrany zastępcą komendanta ORMO gdyż komendantem był Julian Kubielas, do organizacji tej należę nadal, przypominam sobie że początkiem 1948 roku do naszej organizacji przyjęty został również Czesław stanik który zamieszkiwał wówczas w ślemieniu Obywatel Czesław stanik wspólnie z nami to jest pozostałymi członkami oraz funkcjonariuszami MO, uczestniczył w pościgach za członkami Band w zasadzkach i patrolach jako działacz uzbrojony w broń palną, przypominam sobie, że za naszą działalność ormowską byliśmy razem wyróżnieni i nagrodzeni kuponami materiału na ubranie, działał on w ORMO do miesiąca sierpnia 1953 roku, to jest do czasu zamieszkiwania w ślemieniu a później działał w organizacjach młodzieżowych. Z racji swojego udziału w utrwalaniu władzy ludowej jestem członkiem ZBoWiD zweryfikowanym jako kombatant.
Świadek figuruje w materiałach archiwalnych wydziału C tutejszego WUSW z dniem 15 marca 1945 roku został przyjęty na milicjanta posterunku MO Ślemień z dniem 30 listopada 1945 roku zwolniony z MO, brał udział w walkach z bandami w okresie od 15 marca 1945 roku do 30 listopada 1945 roku. Akt nie odnalazłam.
Przesłuchani świadkowie zgodnie zeznają, iż obywatel Czesław Stanik przyjęty został do organizacji ORMO przy posterunku MO w Ślemieniu początkiem w 1948 roku bez określenia konkretnej daty przyjęcia i członkiem ORMO w Ślemieniu był jeszcze w 1953 roku.
Taki sam zapis figuruje w jego dokumentach partyjnych, należy więc przyjąć za datę wstąpienia wyżej wymienionego do organizacji ORMO jako datę początkiem 1948 roku, za datę zwolnienia z orlą należy uznać datę przedłużenia wydanej legitymacji ormowskiej, to jest datę 30 czerwca 1953 roku.
Tak zainteresowany jak i wszyscy świadkowie zeznają, iż obywatel Czesław stanik jako aktywny członek ORMO brał udział w walce zbrojnej przeciwko bandzie Burzy. Grupa Burzy pod dowództwem Edwarda Michalika pseudonim Konar była jedną z grup bojowych 7. Okręgu NSZ Bartka, operowała szczególnie na terenie Dziedzic Ligoty Czechowic Zarzecza Mazańcowic, Chybia i Frelichowa. Na terenie byłego powiatu żywieckiego działała aktywnie banda Kopika Stanisława „Zemsty” i grupa „Sztubaka” Antoniego Bieguna – obie te grupy jeszcze po amnestii w 1947 roku działały nadal nielegalnie. Ponieważ w opisanej wyżej sprawie są oryginalne dokumenty potwierdzające, że obywatel Czesław stanik był członkiem ORMO w latach 1948 53, świadkowie zeznają, że posiadał na wyposażeniu broń. Można przyjąć że do końca 1948 roku brał udział w walce zbrojnej o utrwalenie władzy ludowej na terenie gminy Ślemień i w byłym powiecie żywieckim.
Na podstawie powyższych ustaleń wnoszę o:
1) zaliczenie obywatelowi Stanik Czesławowi (…) przynależności do organizacji ORMO przy posterunku MO ślemieniu w byłym powiecie żywieckim w okresie początku roku 1948 do dnia 30 czerwca 1953 roku
2) zaliczenie obywatelowi Stanik Czesławowi synowi Jana udziału w walce zbrojnej o utrwalenie władzy Ludowej od początku roku 1948 do dnia 31 grudnia 1948 roku
3) wydanie zainteresowanemu stosownego zaświadczenia dla władz ZBoWiD
Podpisano: starszy inspektor wydziału kadr w Bielsku-Białej podporucznik Krystyna Kąkol.
Prywatnie Czesław Stanik jest teściem Andrzeja Zielińskiego, wieloletniego starosty powiatu żywieckiego.
zdjęcie: Towarzystwo Miłośników Ziemi Żywieckiej
