Im dłużej myślę, tym bardziej podobieństwo Agnieszki Holland i Leni Riefenstahl okazuje się tylko pozorne. Nie da się zaprzeczyć, że w reżyserii filmowej obie „damy kina” osiągnęły najwyższy poziom techniczny. Tyle że ulubienica Donalda T. postawiła na odmienną ścieżkę niż ta, na którą wkroczyła faworyta Adolfa H.
Leni swym „Tryumfem woli” wspięła się na szczyty nazistowskiej propagandy i do 1939 roku wiele wskazywało, że stanie się piewcą kolejnych sukcesów Trzeciej Rzeszy. Wszystko zmieniła wojna w Polsce. Leni, szczególnie po egzekucji Żydów w Końskiem, które obserwowała, straciła napęd, zapał i wiarę w to, co robi. Nie powstał już żaden wielki obraz sławiący potęgę niemieckiego oręża. Bardziej markowała, niż tworzyła, a i tak po wojnie zapłaciła wysoką cenę za swoje uwikłanie. Odnalazła się dopiero jesienią swojego życia, kręcąc po siedemdziesiątce filmy o podwodnym świecie.
U pani Agnieszki wektor rozwoju jest odwrotny – któż nie zachwycał się „Aktorami prowincjonalnymi”, nie przeżywał latem 1981 roku „Gorączki”, nie doceniał „Europy, Europy? Ale od pewnego czasu… Nie wiem, czy jakąś rolę odegrała tu współpraca z córką – jednak „1983”, „Pokot” czy „Zielona Granica” są dziełami, które można nazwać czasem głupimi, często haniebnymi, a zawsze tendencyjnymi. Jak gdyby spod lukru ogłady, doświadczenia i smaku wyjrzał nagle schemat stalinowskiej propagandy i coraz jawniej ujawniająca się w tzw. elitach nienawiść i pogarda do polskiego narodu.
Oczywiście krytycyzm bywa w sztuce zaletą – najwięksi z naszych twórców, choćby Żeromski, potrafili targać świętości i mówić własnemu społeczeństwu prawdy gorzkie i bolesne, ale po to, żeby go edukować, a nie upokarzać. Dlatego np. anty PiSowskie „Ucho Prezesa” Roberta Górskiego znajdzie swoje miejsce w historii żartu politycznego obok „Balu w Operze” Tuwima czy satyr Szpotańskiego, a miejsce p. Holland to niestety galeria antypolskiej propagandy.
Marcin Wolski
